Levensduur Canyoning- en Speleologie uitrusting!
Moderne buitensportuitrusting is veilig en betrouwbaar. Op een gegeven moment kom je als gebruiker echter voor de vraag te staan of een bepaald uitrustingsstuk nog wel veilig is om te blijven gebruiken. Het is niet makkelijk daar een simpel antwoord op te geven. Slijtage en veroudering zijn namelijk voor een groot deel afhankelijk van hoe en hoe vaak je materiaal gebruikt. Slechts één ding is zeker, alles verslijt en niets heeft het eeuwige leven. CanyonZone geeft hier indicatoren aan waar je als buitensporter op moet letten bij karabiners, zekeringsapparaten, etc en gordels, touwen, bandlussen, etc.
Normen voor buitensport artikelen
Buitensprtsportuitrusting die als doel heeft je leven te beschermen (touwen, helmen, setjes, etc.) mag in de Europese Economische Ruimte (EER) alleen verkocht worden als het aan Europese regels voor persoonlijke beschermingsmiddelen (afgekort PBM, PSA in het Duits en PPE in het Engels) voldoet.
Er zijn drie categorieën van PBM.
Categorie 1 is voor producten die ons lichaam beschermen, maar niet tegen levensbedreigende zaken b.v. zonnebrillen, wegwerphandschoenen en regenpakken
Categorie 2 producten zijn snijbestendige veiligheidshandschoenen, veiligheidsbrillen en veiligheidshelmen.
Categorie 3, de strengste categorie qua veiligheid, bedoeld om tegen vallen te beschermen. Klim- en bergsportuitrusting valt hierin.
Normen van categorie 3 PBM schrijven onder meer voor waar een product aan moet voldoen qua sterkte en gebruiksveiligheid. Bijvoorbeeld door te beschrijven dat de fabrikant een gebruiksaanwijzing bij het product levert waarin op het juiste gebruik wordt gewezen en waarin een indicatie staat van de maximale levensduur. Ook moet ieder product een label met code/identificatie hebben zodat het product traceerbaar is en de gebruiker kan zien hoe oud het is.
Er bestaan ook UIAA normen. Deze stammen in de basis nog uit de tijd van voor de EN normen. UIAA normen zijn niet verplicht en zijn soms iets strenger dan EN normen.
Het CE-teken op een product is een conformiteitsverklaring (Conformité Européenne), die aangeeft dat de fabrikant voldoet aan de Europese Normen (EN) die voor het specifieke uitrustingsstuk gelden. De fabrikant van PBM die onder categorie 3 valt moet deze conformiteitsverklaring laten uitvoeren door een onafhankelijk keuringsinstituut.
Wie wil beoordelen of een specifiek uitrustingsstuk op een tijdstip X na aankoop nog steeds veilig is, heeft echter onvoldoende aan het checken van het label. De door de fabrikant opgegeven maximale levensduur zegt logischerwijs niets over slijtage door gebruik. Het is slechts een verklaring dat de materiaaleigenschappen gedurende een bepaalde periode minimaal aan de eisen uit de norm voldoen. De fabrikant is gedurende die tijd aansprakelijk voor falen van het uitrustingsstuk als gevolg van normatief juist gebruik. De fabrikant moet binnen de door de norm voorgeschreven minimale levensduur ook terugroepacties initiëren als daar aanleiding voor is.
De snelheid waarmee slijtage optreedt hangt van zo veel factoren af dat ze niet door de fabrikant te voorspellen is. De ene gebruiker zal zijn of haar materiaal maar een paar keer per jaar gebruiken terwijl de ander er misschien wel dagelijks mee in de weer is onder zware omstandigheden. Wanneer de minimale veiligheidsmarge door gebruik en slijtage overschreden is, zal door de gebruiker bepaald moeten worden. Dat kan in uitzonderlijke gevallen al na éénmalig gebruik het geval zijn!
Persoonlijk versus professioneel
De buitensporter moet zelf beoordelen hoe lang materiaal nog mee kan. De door de fabrikant aangegeven maximale levensduur is daarbij een belangrijke richtlijn. Controleer regelmatig de (vaak door de fabrikant gespecificeerde) kritieke slijtagepunten. Met behulp van gezond boerenverstand kun je vervolgens beoordelen of een specifiek uitrustingsstuk nog mee kan of niet.
Wie echter op commerciële basis als bedrijf, of in verenigingsverband klim- en bergsportuitrusting beheert en uitleent/verhuurt heeft logischerwijs een grotere zorgplicht. Je moet je dan strikt aan zich aan de door de fabrikant opgegeven maximale levensduur houden. Als (semi) professional die aan materiaalbeheer in de buitensport doet hoort op de hoogte te zijn van de vereisten van een PBM-check en moet deze uit kunnen voeren of weten waar deze check uitgevoerd kan worden. Onlosmakelijk daarmee verbonden zijn visuele en haptische controles van slijtagegevoelige delen in het uitleenprocedé alsmede controles volgens een van te voren vastgesteld tijdsschema. Welke punten bij dergelijke controles wanneer gecheckt moeten worden hangt af van het specifieke product. Veel fabrikanten hebben hiervoor richtlijnen opgesteld en/of bieden trainingen aan.
Wat doe je met je eigen materiaal als dat lang in de kast heeft gelegen en niet is gebruikt? Het advies om blind af te gaan op de levensduur zoals de fabrikant die opgeeft is te simpel. Ongebruikt gaat materiaal namelijk behoorlijk lang mee, het is immers het gebruik dat leidt tot slijtage. Beter is daarom een genuanceerd advies om zelf goed na te denken of je materiaal nog gebruikt kan worden of niet. Dat is beter qua duurzaamheid en beter voor je portemonnee. Voor persoonlijk gebruik mag je een grotere marge aanhouden dan bij (semi-)commercieel gebruik. Overdrijf niet, want je eigen veiligheid en die van je tochtgenoten hangt van de kwaliteit van je materiaal.
Levensduur Buitensport Droog- en natpakken
De slijtage van een Canyoning Natpak / Wetsuit, Canyoning Droogpak / Onderpak, Speleologie Pakken / Overall, Speleologie Onderpakken bestaat veelal uit het dunner worden van de stoffen en
- Uitgescheurde mouwen/pijpen
- Gat/scheur in een wetsuit
- Kapotte rits
- Klittenband werkt niet meer
waardoor de functies verloren gaan.
Dat betekent niet dat er direct vervangen noodzakelijk is. Kleine reparaties kan je mogelijk zelf uitvoeren
Voor de reparatiemogelijkden zie: Reparatie, aanpassen en op maat maken van materiaal
Levensduur Karabiners en zekeringsapparaten
In het verleden werd metalen hardware niet voorzien van een aanduiding van maximale levensduur. Tegenwoordig is dat steeds vaker wel het geval onder meer vooral als er sprake is van kunststof onderdelen of verslijtgevoelige onderdelen zoals veertjes of draaiende delen.
Algemeen geldt:
Sla je metalen buitensportmaterialen droog en schoon op. Na gebruik aan / in zee is het verstandig om je materialen af te spoelen met schoon water om ze vervolgens te drogen; hiermee spoelt u het zout van het metaal en voorkomt u overmatige corrosie. Vuile karabiners kunnen worden gereinigd met schoon water en een borsteltje.
Roest en vastgekoekte modder kunnen van een schroefdraad worden gehaald door een aantal malen onder water open en dicht te schroeven. Onder water klikken is een goede methode om modder uit het veermechaniek te halen.- Karabiners
- Karabiners hebben over het algemeen een lange levensduur. Behalve wanneer er een (vuil) touw onder spanning door loopt, bijvoorbeeld in een omlooppunt of bij het abseilen. In dat geval kan het vuil in het touw in no time een groef in de karabiner 'vreten'. Een op een dergelijke manier ingesleten karabiner is echter nog verrassend sterk. Je hoeft een karabiner pas te vervangen wanneer de radius van het omlooppunt van het touw kleiner is geworden dan de radius van een nieuwe karabiner.
- Bij karabiners kan na langdurig gebruik de veer van de snapper stuk gaan. Zodra een karabiner niet meer goed sluit moet je deze wegdoen. Wanneer een karabiner niet goed sluit dan bedraagt de breeeksterkte slechts 25 à 40% van de normale waarde.
- Licht verroeste stalen karabiners kunnen enorm opknappen van een badje petroleum. Spoel de petroleum zorgvuldig weg. Hang bij het drogen geen stalen en aluminium karabiners aan elkaar om onnodige corrosie te voorkomen.
- Stroef lopende snappers zijn met een beetje vloeibare was of grafiet te smeren. Olie trekt vuil aan en kan mogelijk het door de karabiner lopende touw aantasten.
- Karabiners afschrijven als:
- Indien karabiners na reiniging niet goed open en dicht gaan of verbogen zijn dienen ze te worden afgeschreven.
- Gevallen of beschadigde karabiners niet meer gebruiken. Gebruik nooit afgeschreven karabiners als materiaalophangpunt. Bij verwisseling kan dit levensgevaarlijke situaties opleveren.
- De bandlussen van setjes slijten over het algemeen sneller dan de karabiners. Verwissel de bandlus na maximaal 10 jaar en bij intensief gebruik eerder, en in iedere geval wanneer ze pluizig zijn geworden of zijn verkleurd.
- Zekeringsapparaten
- Zekeringsapparaten slijten nauwelijks bij normaal gebruik. Een uitzondering is wanneer er gezekerd of abgeseild wordt met een erg vuil touw. Dit kan slijtage aan de omlooppunten van het touw veroorzaken. In het geval van tubers kunnen de kanten van de sleuven waar het touw door gaat dan erg dun en scherp worden. Vervang het apparaat dan door een nieuwe.
Levensduur Cams en nuts / stoppers
Cams en nuts verslijten bij normaal gebruik langzaam maar gestaag. Een val in een verkeerd of ongelukkig geplaatste cam of nut kan deze beschadigen of zelf kapot maken. Vervang nuts of cams als één van de filamenten van de staalkabel is gebroken. Stop met het gebruik van cams als de bewegende delen niet meer goed hun werk kunnen doen. De slinges van cams moeten wanneer ze pluizig zijn vervangen worden. De trigger wires van cams gaan vrij makkelijk stuk. Ze hebben echter geen dragende functie en gelukkig kan je trigger wires makkelijk zelf repareren.
Geknikte of beschadigde staaldraden zijn een teken om nuts af te schrijven
Levensduur Pickels, stijgijzers en ijsboren
- Pickels kennen bij normaal gebruik een lang leven. Ijsbijlen hebben het zwaarder te verduren, met name de doorns als er mee wordt gedrytoold. Gebruik een drytooldoorn niet om mee te gaan ijsklimmen. De doorn kan door de hoge belasting bij het drytoolen ineens onverwacht breken. Levensgevaarlijk bij het ijsklimmen! Als de doorn van een pickel of ijsbijl stomp is geworden dan kan je deze bijslijpen. Doe dat met de hand zodat het materiaal niet te heet wordt en de materiaaleigenschappen niet aangetast worden. Een beetje vet op het ijzer na het winterseizoen voorkomt roest. Overigens kan een beetje oppervlakkige roest na een jaar in de kast niet veel kwaad.
- Stijgijzers hebben het door de vele bewegingen tijdens het lopen en klimmen zwaar te verduren. Punten of het frame kunnen breken en de beugels die de verbinding met de schoen vormen kunnen verbuigen. Check daarom na iedere tocht of er scheurtjes in het materiaal zijn gekomen en of de stijgijzers nog wel goed op je schoenen aansluiten.
Na gebruik moeten stijgijzers altijd schoon en droog opgeborgen worden. Gaatjes in een stijgijzertas zijn onvoldoende garantie dat de stijgijzers goed droog worden. Stompe punten kunnen (met de hand) bijgevijld worden tot ze weer scherp zijn. Gebruik nooit een elektrisch aangedreven slijpsteen om het staal niet te verbranden. Behoudt bij het vijlen de oorspronkelijke puntvorm. Zodra er scheuren in het frame of de punten zitten moet je de stijgijzers vervangen.
Hoe je stijgijzerpunten of doorns van ijsbijlen bijslijpt en wat verantwoorde slijtage is voordat je het materiaal moet vervangen kun je nalezen in de gebruiksaanwijzing van de fabrikant. - Ijsboren die bot geworden zijn kunnen op gespecialiseerde machines of met een speciale handslijper geslepen worden.
Levensduur Helmen
Helmen hebben niet het eeuwige leven. Zeker moderne lichtgewicht helmen niet. Het kunststof van helmen is gevoelig voor veroudering door zonnestraling en warmte. Berg helmen niet in de volle zon op, en laat ze ook niet achter een autoruit in de volle zon liggen. Moderne ultralichtgewicht helmen van geëxpandeerd polystyreen (EPS/piepschuim) zijn bovendien kwetsbaar voor mechanische beschadiging bij het gebruik en het transport. Al bij relatief geringe zijdelingse druk kan het materiaal van de helm breken. Controleer je helm regelmatig op beschadigingen. Een breuk van het EPS is reden voor vervangingen, net zoals een beschadiging van de bevestiging van het draagsysteem. Kleine deuken in het materiaal kunnen geen kwaad. Inmiddels maken fabrikanten helmen van geëxpandeerd Polypropyleen (EPP). Dit materiaal is elastisch en minder gevoelig voor kleine deuken en krassen.
Vervang je helm ook altijd na het opvangen van een forse klap of val. Helmen die sterke verkleuring vertonen of vreemde plakken met een andere structuur of bulten als gevolg van het te warm worden moeten vervangen worden.
NB: Plak geen stickers op een helm om aantasting door de lijm te voorkomen.
Levensduur Gordels, touwen en bandmateriaal
De levensduur van touwen en andere producten gemaakt van bandmateriaal hangt af van de intensiteit van het gebruik, de veroudering van het kunststof en de invloed van zonnestraling/temperatuur hierop. Er is een groot verschil in kwetsbaarheid tussen 'rond' materiaal zoals kernmanteltouwen en 'plat' materiaal zoals bandmateriaal (o.a. slinges, setjes, gordels). De mantel beschermd de kern tegen verouderende invloeden (zonlicht, vuil, scherpe voorwerpen). Bij bandmateriaal staat vrijwel het gehele materiaal aan schadelijke invloeden (licht, warmte, schuren) bloot. Bandlussen zijn daardoor aanmerkelijk slijtagegevoeliger dan touwen.
Gelukkig zijn gordels en touwen nieuw zo gedimensioneerd dat het erg lang duurt voordat de veroudering van het materiaal kritiek wordt. Een levensduur van 10 jaar is daarom voor een weinig gebruikte gordel en touw geen enkel probleem. Bij normaal gebruik is het voldoende om de kritieke door de fabrikant aangegeven verslijtpunten van gordels in de gaten te houden. Hou bij gordels vooral het punt waar de zekerlus aan de beenlussen vast zit in de gaten. Dit punt verslijt namelijk als eerste door de draaiende en schurende bewegingen van de lussen langs elkaar. Hou bij touwen de algemene staat van het touw in de gaten. Als het dik en pluizig is loopt het touw minder soepel door je zekeringsapparaat en is de rek er ook voor een groot deel uit. Die rek is belangrijk want ze zorgt voor een zachte val en lage belasting op tussenzekeringen. Sportklimtouwen verslijten het snelst aan de uiteinden. Klim niet altijd met hetzelfde einde voor, maar draai je touw regelmatig om. Wie start met een 80m lang touw, kan bij slijtage telkens een stuk van het touw afsnijden en het aldus ontstane touw nog lange tijd gebruiken in steeds kortere routes. Leg wel altijd een knoop in het uiteinde om missers door verwarring over de lengte te voorkomen!
Hoewel gemaakt van een uiterst sterke vezel slijten ultralichtgewicht Dyneema bandlussen relatief snel. Dyneema bandlussen zijn daardoor niet gevaarlijk, wel is hun inzetbereik beperkt en moet je ze regelmatig controleren en zo nodig vervangen. Als een bandlus erg pluizig is, moet deze vervangen worden.
Wanneer gordels vervangen?
- Als de bescherming rond het inbindpunt versleten is.
- Als stiksels beschadigd zijn.
- Bij sterke verkleuring/verbleeking.
- Als bandlussen sterk pluizig zijn.
Wanneer touwen vervangen?
- Bij touwen moet je letten op mantelbeschadigingen (kern zichtbaar) en knikpunten waar de spanning uit het touw weg is.
- Als het touw zo pluizig is dat het niet meer goed door het zekeringsapparaat gaat.
Wanneer bandlussen vervangen?
- Als bandlussen sterk pluizig zijn.
- Wanneer ze een beschadiging aan de zijkant hebben.
- Bij smeltverbrandingen.
- Bij sterke verkleuring/verbleeking.
- Als stiksels beschadigd zijn.
- Bij Dyneema na maximaal 3 à 5 jaar.
Voor alle touw en bandmateriaal geldt dat contact met accuzuur/zwavelzuur (en vergelijkbare zuren) levensgevaarlijk is - ook het contact met de dampen van deze zuren! Het door zuur aangetast polyamide wordt bros en kan met de hand gebroken worden. Zulke beschadigingen zijn bijna niet met het blote oog te zien. Berg je klimspullen daarom altijd in een tas én gescheiden van accugereedschap en accu's op. Pas op met transport in auto's en opslag in garages.
Hoe lang gaat een valbeschermingsuitrusting mee?
Valbeschermingsuitrusting gaat tot maximum 10 jaar na fabricatiedatum mee. Intensief gebruik of delicate omgevingsfactoren kunnen die levensduur wel inkorten. Als je een val meemaakt met je valbescherming, is het verplicht om alle onderdelen te vervangen die de val opgevangen hebben, ook al lijken ze op het eerste gezicht geen averij opgelopen te hebben. Je kunt de levensduur van het materiaal verlengen door het goed te onderhouden en geregeld te reinigen met koud, helder water en een zacht detergent. Gewoon even schrobben met een borstel en laten drogen in een voldoende verluchte ruimte of in open lucht volstaat. Gebruik nooit een warmtebron om uw uitrusting vlugger te laten drogen.
Levensduur buitensportmateriaal betekent regelmatig controleren
Controleer regelmatig je eigen uitrusting en aarzel niet om een uitrustingsstuk tijdig te vervangen. Het is zowel voor jou als voor je mede sporter van belang dat je op elkaars uitrusting kan vertrouwen.
Wat Canyonzone kan betekenen zie: Diensten / Inspectie van canyoning- speleomateriaal
Indien je, na het raadplegen van de (fabrieks)handleiding, twijfelt over de gebruiksgereedheid van je materiaal aarzel dan niet om contact op te nemen met CanyonZone.
Overzicht Kennisbank Algemene canyoning en speleologie uitrusting : Ga terug.
